De 5 fasen van rouw voor herstel

Het verlies van een dierbare geeft veel verdriet. Zeker als de persoon in kwestie een onmiskenbaar belangrijke rol in je leven heeft gespeeld, zoals een (groot)ouder, een broer of zus of een kind. Daarnaast wekt ook het overlijden van een huisdier, het beëindigen van een vriendschap of het verliezen van een baan, een periode van rouw op. Ook als er geen overlijden plaatsvindt, kan een dergelijke gebeurtenis om eenzelfde proces aan verwerking vragen. Rouw gaat gepaard met uiteenlopende gevoelens, die elkaar willekeurig afwisselen en telkens opnieuw worden getriggerd. Doordat rouw voor iedereen anders is, valt geen vaststaand verloop te verwachten. Toch kent het rouwproces overeenkomsten, waardoor 5 fasen van rouw voor herstel worden aangegeven. Deze fasen volgen elkaar niet standaard op en terugval in een eerdere fase is waarschijnlijk. Over het algemeen worden alle fasen gedurende de rouwperiode doorlopen en kan het begrip geven aan hoe je je voelt.

Verschil in duur van rouwperiode

Ieder mens gaat anders met verdriet om en ook de duur van een rouwperiode zal per situatie verschillen. Er zijn verschillende factoren waarvan de verwerking van verlies afhangt. In elke nieuwe levensfase heeft verlies een andere impact, afhankelijk van je levenservaring, de mate aan verlies dat je al eerder hebt meegemaakt, maar uiteraard ook jouw relatie tot de persoon die je verloren hebt. Ook maakt het uit hoe het verlies optreedt en welke vorm het heeft. De intensiteit over het verlies van een baan zal anders zijn dan wanneer jouw zeer geliefde oma is overleden. Ook het loslaten van een eerdere eigen identiteit, een levensfase of een droomverlangen zal een unieke periode van rouw inluiden. Wanneer verlies onverwachts optreedt, kan het diepe indruk maken en zal de rouwperiode langer duren. Als erop wordt geanticipeerd, wordt een rouwproces gedeeltelijk reeds opgevangen in de tijd naar het verlies toe.

Fasen van rouw als indicatie

Rouw is voor iedereen anders en er kan geen voorspelling aan worden gegeven. Je weet immers niet waar je tegenaan loopt en hoezeer je in gevoel blijft hangen bij een bepaalde uitingsvorm. Echter, de 5 fasen van rouw zijn dusdanig opgesteld, dat ze een goede indicatie geven van wat mogelijk ervaren wordt. Het concept dient als een leidraad en kan zelfs als een stappenplan worden ingezet. Het is daarbij wel verstandig in gedachte te houden dat je niet in elk rouwproces alle stappen ook daadwerkelijk aanraakt. Soms speelt boosheid immers geen rol, terwijl het in andere situaties juist de boventoon voert. De fasen zijn dusdanig opgesteld, doordat uit ervaring blijkt dat het rouwproces een bepaald patroon doorloopt. Aan de hand van de 5 fasen van rouw herleid je waar je jezelf in dit proces bevindt, om zo de juiste manieren te vinden om het gevoel te verwerken.

• Fase 1 van rouw: ontkenning

De 5 fasen van rouw beginnen met ontkenning. Dit is een vorm van zelfbescherming waarbij je de realisatie dat verlies is opgetreden of naderend is, nog niet gewaar wilt worden. Je springt nog door allemaal hoepels om zo goed mogelijk om te gaan met het idee van verlies, dat je het eigenlijk nog niet helemaal toelaat in je bewustzijn. Wanneer iemand is overleden, kun je het gevoel van gemis wegdrukken en doen alsof het geen impact op je heeft. Bij het verlies van een vriendschap wijzen alle tekenen erop dat de vriendschap over is, echter blijf je nog uitreiken en pogen hetgeen dat was vast te houden. Het idee van verlies wil in deze eerste fase van rouw nog niet doorleefd worden. Daadwerkelijk voelen hoe het zou zijn als je werkelijk bewust realiseert dat iemand weg is en dat het samenzijn voorbij is, is in deze fase nog te overweldigend.

• Fase 2 van rouw: woede

Zodra het verdriet en de realisatie van verlies op eigen tempo wordt toegelaten, ontstaat vaak een periode van boosheid. Fase 2 binnen de fasen van rouw luidt vaak een periode in waarin je naast huilen ook vastgrijpt aan uitingen van woede. De emoties zorgen voor radeloosheid en dit wil je afreageren op een potentiële boosdoener. Zodra werkelijk tot je doordringt wat er gaande is of is gebeurd, kan boosheid je overvallen. Je kunt met het gegeven in gevecht willen gaan, om een deel van grip op de situatie terug te pakken. Boosheid kan ervoor zorgen dat je uitslaat naar anderen of de persoon die je verloren bent, waardoor er onbegrip kan optreden in je omgeving. Boosheid kan onredelijk overkomen, terwijl het een essentieel onderdeel kan zijn van verwerking. Het hervinden van jezelf kost tijd en deze fase kan zich aandienen zodat je met het verlies leert omgaan.

• Fase 3 van rouw: onderhandelen

In deze derde fase kun je doelen gaan stellen, waardoor je jezelf uit een periode van mineur en uitzichtloosheid haalt. Het lopen van een marathon of het boeken van reisjes, kan nu een goed idee lijken. Je pakt alles gemotiveerd aan om je beter te voelen. Zo kun je een studie aanvangen, na het verlies van een baan. Een verloren vriendschap kan je daarentegen motiveren om erop uit te gaan en nieuwe mensen te ontmoeten. Alles is er in deze fase op gericht om jezelf boven het verdriet uit te tillen. Om zo een positieve wending aan de richting van je leven te geven. Ook dit is echter alsnog een coping mechanisme, waarin je niet te hard van stapel moet lopen. Je zakt anders zomaar weer in de fase van ontkenning, als je voorbij aan nog gekwelde gevoelens bergen wilt beklimmen. Daarentegen ook bemoedigend en hoopvol.

• Fase 4 van rouw: depressie

Soms beland je in een spiraal van depressie. Zeker wanneer blijkt dat het doorlopen van eerdere fasen van rouw weinig uithaalt voor je gemoedsrust of verwerking van verlies. Uiteraard kan deze fase zich ook eerder voordoen. De realiteit komt hard binnen dat verlies toch werkelijk de uitkomst is, waarin niets meer verandering zal brengen. Je voelt je machteloos en ondanks al je goede intenties moet je alsnog de werkelijkheid van de situatie onder ogen. Het verlies drukt je opnieuw met de neus op de feiten, waardoor depressieve gevoelens opkomen. Onzekerheid over wat volgt en hoe je met het verlies moet omgaan, kunnen somber maken. Toch begint de werkelijke verwerking nu pas echt. Je kunt je gevoelens en de feiten niet langer meer ontkennen of voorkomen, waardoor je door de pijn heen zult moeten voor werkelijk herstel. Een moedeloze fase met uiteindelijke verlossing.

• Fase 5 van rouw: aanvaarding

Wanneer voldoende tijd is gegeven aan verwerking en het doorlopen van verschillende fasen van rouw, zal de laatste fase zich aandienen. Uiteindelijk zal er namelijk een gevoel van aanvaarding ontstaan. In deze fase kom je over het verlies heen en heb je vrede kunnen maken met gevoelens van afwijzing, verlaten worden en gemis. Uiteraard wordt de overledene, de vriendschap, de droom, of verloren baan niet vergeten, echter kun je weer een stuk beter verder met je leven. Alle emoties, innerlijke strijd en verwarring worden langzaamaan zachter en meer handelbaar en het verlies krijgt een eigen plekje. Loslaten is geenszins vergeten, echter krijgt je leven opnieuw vorm, nu zonder de aanwezigheid van de persoon of situatie die is heengegaan. Een aanvaarding van wat is, nu alle emoties zijn doorvoeld en verwerkt. Rouwverwerking is erg persoonlijk en aanvaarding zal plaatsvinden wanneer je hieraan toe bent. Een glimp op een nieuwe realiteit.

Hoe ga je om met fasen van rouw?

De 5 fasen van rouw wisselen elkaar af of gaan sommige periodes gelijktijdig op in een golfbeweging aan emoties van enerzijds kracht en hoop en anderzijds verdriet, ontreddering of verwijt. Doordat de fasen van rouw niet gebonden zijn aan slechts het overlijden van een dierbare, is het een regelmatig terugkerend aspect in het leven. Het dient zich zelfs aan voor ogenschijnlijk niet relateerbare situaties, toch helpt het herkennen van de fasen bij het doorlopen van verlies, gemis en teleurstellingen. Omgaan met rouwverwerking vraagt om inzicht in je rouwproces, het geven van ruimte aan het doorvoelen van emoties en jezelf tijd gunnen om werkelijk met verwerking aan de slag te gaan. Wanneer je heftige emoties of verwarring ervaart rondom het verlies, kan het helpen om hulp te zoeken. Een Luisterkind afstemming kan op zachte wijze inzicht geven in de gevoelige fasen van rouw om rustiger door jouw persoonlijke rouwproces te lopen.

Photo: Ian Taylor at Unsplash